Theo đuổi những chiếc đồng hồ biểu tượng là điều dễ hiểu, khi đó là những kiệt tác được sinh ra để trở thành một phần hồn cốt lịch sử.

Không một thương hiệu đồng hồ nào, dù với nguồn lực kĩ thuật, tài chính và marketing dồi dào, có thể ngay thời điểm ra mắt một chiếc đồng hồ thì nó liền trở thành biểu tượng. “Tính biểu tượng” không phải là đặc trưng có thể xây dựng cho một sản phẩm. Nó là danh hiệu đạt được từ mức độ đồng thuận nhất định của đại chúng cho rằng một điều gì đó đã có ảnh hưởng nhất định đến họ. 

Trong nhiều năm, Cosmograph Daytona là mẫu thiết kế “yếu thế”, ít nổi nhất trong danh sách những chiếc đồng hồ Rolex, thì giờ đây đã trở thành một siêu sao thực thụ với chiếc đồng hồ được đeo bởi Paul Newman có mức giá lên đến hơn 17 triệu USD trong một buổi đấu giá gần đây. “Tính biểu tượng” cũng không phải để nói toàn về chất lượng khi DeLorean DMC-12 được nhiều người cho là chiếc xe tệ nhất từng được sản xuất. Nhưng bằng nét thanh lịch của Back to the Future, nó thật sự là biểu tượng của những năm 80, và sẽ mãi sánh ngang với Huey Lewis và Power of Love sử dụng xăng tổng hợp của News.

Trong lúc chúng ta không thể nói trước liệu một chiếc đồng hồ có thể trở thành một biểu tượng hay không cho đến khi nó tự lên tiếng, thì sự đồng thuận tiếp nối từ kết quả ra đời của nó sẽ cho ta biết điều đó. Nhưng sự đồng tình đó không hề mang tính toàn cầu, đâu đó sẽ luôn có những bất đồng và tranh cãi. Một ý kiến được ủng hộ hoàn toàn thì vẫn là một ý kiến, nó không thể được chấp nhận một cách hiển nhiên như kiểu sự thật “mặt trời mọc ở đằng đông”.

Minh tinh màn bạc 

Đề cập đến thú sưu tầm đồng hồ, lời khuyên “mua những gì bạn muốn” là một lựa chọn hợp lý. Nhưng nếu chúng ta sưu tập đồng hồ để khơi nguồn cảm hứng cho một nền văn hóa riêng biệt thì theo ý kiến của chúng tôi không, chiến lược nào tuyệt hơn những chiếc đồng hồ biểu tượng nổi danh.

Các tín đồ có lẽ thích những đồng hồ complication hay các loại đồng hồ chuyên biệt (đồng hồ chronograph, đồng hồ phi công, đồng hồ lặn hay đồng hồ quân đội,..) và đưa ra những quyết định mua sắm dựa trên sở thích trước đó. Họ có thể mua thứ mà họ thích dựa trên những thông tin từ các cuốn tạp chí hay đoạn phim quảng cáo hoặc dựa trên giá cả.

Tuỳ mỗi người sẽ có sự lựa chọn riêng của riêng mình, nhưng bằng việc sở hữu những tạo tác biểu tượng, ta đang chạm vào dòng lịch sử, bản chất và tinh thần đầy những biến chuyển của giới chế tác đồng hồ, giúp ta có được nhận biết và sự trân trọng một cách trọn vẹn hơn đối với nghệ thuật chế tạo đồng hồ trên bức phông nền đầy biến động của những cột mốc văn minh nhân loại.

Có được điều này sở dĩ nhờ vào giới chế tạo không tự cô lập chính mình. Từ xa xưa chúng ta đã phải đo đạc thời gian, và càng ngày, yêu cầu về phương thức đo đạc phải được phát triển chính xác và tinh vi hơn, nên đồng hồ đã trở thành công cụ cho phép loài người đạt được bước tiến của mình cũng như ghi lại kì công rực rỡ đó. Đồng hồ được đeo trong cả hai Thế chiến - thời kì mà con người bị đẩy về phía trước một cách hung bạo nhất để hướng tới kỉ nguyên hiện đại. Giữa hàng loạt biến động từ những nơi có thể tưởng tượng được, người ta thấy nhan nhản những chiếc đồng hồ đeo tay cho nam trong Thế chiến thứ nhất. Thế chiến thứ hai lại chứng kiến những chiếc đồng hồ chất lượng được tạo ra dành riêng cho quân đội mà giờ đây vẫn giữ nguyên được sự kiệt xuất của mình. Đồng hồ đeo tay hiện hữu trong mỗi hành trình khám phá, từ nơi sâu nhất của đại dương đến những đỉnh cao chót vót, từ hai cực của Trái Đất và, vượt ra cả vũ trụ, chạm đến mặt trăng.

Những sự kiện trọng đại này đã khiến các đồng hồ biểu tượng trở thành nhân chứng cho những thời khắc khó quên. Và vì luôn “ở đó”, như một kẻ trong cuộc và như một biên niên kí, những chiếc đồng hồ biểu tượng luôn đóng vai trò quan trọng mà những tạo tác đương thời không thể so sánh được.

Điều này cũng không nói lên rằng những mẫu thiết kế mới hơn sẽ bị xem nhẹ. Lịch sử không phải là người trao quyền duy nhất cho tính biểu tượng và đó là điều ta nên cảm ơn vì nếu ngược lại, văn hóa chế tạo đồng hồ sẽ không bao giờ được bồi đắp. Có thể nói ngành chế tạo đồng hồ luôn đầy biến hóa trên tiến trình phát triển trong khi vẫn neo đậu sâu trong gốc rễ mang tính truyền thừa về bối cảnh và ý nghĩa tồn tại.

Và như vậy một câu hỏi được đặt ra là: Nên sở hữu những chiếc đồng hồ biểu tượng nào? - đây mới là lúc mà lời khuyên “mua những gì bạn thích” được đưa ra. Hay nói cách khác, hãy mua chiếc đồng hồ đầy tính biểu tượng nào mà bạn mong muốn. Lần này, thay vì hoàn toàn lệ thuộc vào sự hào nhoáng, việc mua những mẫu thiết kế tiêu biểu đã qua tinh chọn tự nhiên sẽ gia cố cho tính liền mạch trong BST của người sưu tầm, bởi mỗi chiếc đều có vai trò của riêng mình trên cánh cửa lịch sử vẫn còn được đóng kín của ngành chế tạo đồng hồ. Dẫu vậy chúng tôi cũng có một vài gợi ý ở đây. 

Rolex Datejust

Một kiệt xuất trong vẻ ngoài đơn giản và là nguyên bản của những chiếc đồng hồ đeo tay hiện đại, dấu ấn của Datejust hiện hữu trong mỗi chiếc đồng hồ xuất hiện trước mắt chúng ta. Rolex tiên phong trong dòng đồng hồ chống thấm nước với đáy nắp đồng hồ cố định bằng vít xoắn bên trong thay vì dạng nắp bật - với tên thương hiệu được khắc bên trong nắp. Và đây cũng là thương hiệu đầu tiên giới thiệu cửa sổ hiện thị ngày trên một chiếc đồng hồ đeo tay. Bộ chuyển động in-house mạnh mẽ với chứng nhận chronometer. Và dù trông có vẻ bình thường, vì không được khoác một chiếc vỏ hào nhoáng, nhưng chất liệu được đánh bóng với chất lượng thượng đẳng giúp Datejust trở thành một trong những mẫu đồng hồ đeo tay hàng ngày cực hiếm mà không cần nâng cấp trong bất kì chi tiết nào. 

Girard-Perregaux Tourbillon with Three Gold Bridges

Ngược dòng trở về thể kỷ 18, khi bản thân thương hiệu này, dù bị đánh giá thấp ở góc độ nào đó, thì nó vẫn là một biểu tượng. Đính đá quý trên núm vặn, Tourbillon with Three Gold Bridges đặc trưng với những thiết kế bên trong được sắp xếp lại nhằm thay thế những tấm khung chuyển động hiện có bằng bộ ba cầu nối được đánh bóng thủ công hoạt động song song một cách hoàn hảo và làm giá đỡ giữ cho những bộ phận chính (bộ gõ, bánh răng lớn, bộ thoát) nằm đúng vị trí. Sự đối xứng về mặt thẩm mĩ toát lên nét thơ và cấu hình độc đáo chỉ có thể tìm thấy ở Girard-Perregaux. 

Audemars Piguet Royal Oak

Dù rằng trên thực tế đây là tạo tác tiên phong cho dòng đồng hồ thể thao xỉ đương đại, Royal Oak ban đầu tưởng như đã được định sẵn là một thất bại. Được thiết kế bởi bậc thầy Gerald Genta, Royal Oak lúc đầu chứng minh mình là một mẫu thiết kế mang đến sự khó chịu cho những người đã ủy quyền chế tác. Nó có hình dạng kì lạ và thể hiện chất lượng thô lạc điệu hoàn toàn với những chiếc Audemars Piguet cổ điển và tinh xảo khác lúc bấy giờ. Nó còn khá đắt đỏ so với thời điểm ra mắt, khoảng 3500 franc Thụy Sĩ (mức giá “nghe lỏm” được cho một chiếc Royal Oak thép không gỉ vào lúc đó). Các nhà quản trị đã lo sợ đến mức chỉ giới hạn 1000 chiếc được sản xuất cho lần trình làng đầu tiên của nó tại triển lãm Basel 1972.

Omega Speedmaster ‘Moonwatch’

Đây là chiếc đồng hồ tự viết nên câu chuyện cổ tích cho chính mình với hành trình từ một chiếc đồng hồ công cụ với chứng nhận NASA đến việc tự giành lấy cho mình từ khóa #SpeedyTuesday (ngày thứ ba tốc độ) và trở thành dòng đồng hồ phiên bản giới hạn. Speedmaster ban đầu được ra mắt dưới dòng đồng hồ Professional của Omega vào năm 1957 và tìm đường đến vũ trụ lần đầu tiên vào năm 1962 khi phi hành gia Walter Schirra chọn một chiếc Speedmaster đời thứ hai (Ref. CK2998) cho nhiệm vụ Mercury-Atlas 8 (Sigma 7) của mình. Mẫu đồng hồ Moonwatch trứ danh thật sự được hạ cánh xuống Mặt trăng trong nhiệm vụ Apollo 11 vào năm 1966 là thế hệ Speedmaster Professional được trình làng vào năm 1964.

Bài: Harvey Chia; Chuyển ngữ: Tường Vy